Çanakkale Boğazı’nda, 1. Dünya Savaşı sırasında batırılan savaş gemilerinin dalış turizmine kazandırılması için başlatılan ‘Gelibolu Tarihi Sualtı Parkı Projesi’nde, TÜBİTAK ve Tarihi Alan Başkanlığı arasında sağlanan protokol sonrası ilk imzalar ’TÜBİTAK Marmara’ isimli araştırma gemisinde atıldı.

Çanakkale İskelesinde, Türkiye’nin en donanımlı araştırma gemilerinden olan TÜBİTAK Marmara isimli araştırma gemisinde gerçekleşen imza törenine Çanakkale Valisi Orhan Tavlı, Tarihi Alan Başkanı İsmail Kaşdemir, TÜBİTAK Temsilcisi Haldun Karan ve Güney Marmara Kalkınma Ajansı (GMKA) Genel Sekreter V. Abdullah Güç katıldı.

Yapılan anlaşma ile Çanakkale Boğazı ve Ege açıklarında, 1. Dünya Savaşı sırasında batırılan HMS Majestic gemisi sualtı turizmine kazandırılacak, ayrıca diğer batık gemilerin de envanteri çıkarılarak incelemelerde bulunulacak. Aralık ayına kadar boğazda devam edecek olan çalışmaların ikinci bölümü Mart-Nisan aylarında başlayacak. Muharebeler sırasında batırılan Ocean, Irresistible, Goliath, Triumph ve daha nice geminin yapılan anlaşma ile sualtı turizmine kazandırılması hedefleniyor.

Batıklara Dalışlar Rehberler Eşliğinde Olacak

Çanakkale Valiliğinin himayelerinde, Tarihi Alan Başkanlığı, Güney Marmara Kalkınma Ajansı ve TÜBİTAK işbirliği ile gerçekleştirilecek olan proje ile Gelibolu Yarımadasının çevresindeki 150 kilometrekare alanda sualtı tarama ve haritalandırma çalışmaları gerçekleştirilecek. Böylelikle bu alanlarda savaşın hatırasını taşıyan günümüze ulaşmış her ne varsa kayıt altına alınacak. Her iki dünya savaşından da kalan mayınların bertaraf edilmesi ile mühimmata bağlı güvenlik riskleri ortadan kaldırılacak. Gerekli önlemlerin alınmasının ardından savaş batıkları dalış turizmine kazandırılacak. Batıklara dalışlar ise Tarihi Alan Sualtı Rehberliği sertifikalı rehberler eşliğinde gerçekleştirilebilecek.

Proje Bütçesi 4.5 Milyon Lira

Dünyada bu denli dar bir alana sıkışmış bu kadar çok batığın bir arada bulunduğu başka bir yer olmamakla birlikte 1. Dünya Savaşı temalı bir sualtı parkı da ilk olacak. Sualtı parkının ilk etabının hayata geçiş tarihi olarak ise projenin sembolü haline gelen Majestic gemisinin batırılışının 105’inci yıl dönümü olan 27 Mayıs 2020 tarihi belirlendi. 4.5 milyon lira proje bütçesine sahip çalışmanın 1.5 milyon lira tutarındaki kısmı Güney Marmara Kalkınma Ajansı tarafından finanse ediliyor. Projenin deniz araştırmaları kısmı ise TÜBİTAK tarafından üstlenildi. Projenin tamamlanmasının ardından bölge ekonomisine yıllık 50 milyon lira katkı sunması bekleniyor.

Majestic Gemisine İlk Dalış 27 Mayıs 2020’de

TÜBİTAK ile karşılıklı atılan imzalar sonrası bir açıklama yapan ve hayata geçirilecek olan projenin önemine değinen Tarihi Alan Başkanı İsmail Kaşdemir, Çanakkale’nin sualtı varlığı açısından çok zengin bir şehir olduğunu vurgulayarak, “Gelibolu Tarihi Sualtı Parkının ilk adımını atıyoruz. Tarihi Alan Başkanlığı olarak TÜBİTAK ile imzalamış olduğumuz protokol çerçevesinde Güney Marmara Kalkınma Ajansının ve Çanakkale Valiliğimizin destekleriyle Çanakkale çok yakın bir zamanda dünyanın ve Türkiye’nin çok önemli dalış merkezlerinden birisi olacak. Şu an üzerinde bulunduğumuz gemi, TÜBİTAK’a ait bir araştırma gemisi. Çanakkale Savaşları sırasında, Çanakkale Boğazı’nda ve Ege Denizi açıklarında batan savaş gemilerini ve sualtındaki bütün envanteri ortaya çıkararak, Türkiye’de ilk defa yapılacak olan bir şeyi yapıyoruz. Tarihi Alan Başkanlığı olarak da böylesine önemli bir çalışmayı yapmak olmaktan da ayrıca mutluyuz. Tarihi Alan ve Çanakkale çok önemli bir turizm merkezi, bir dalış merkezi olacak. Tarihi Alan Başkanlığımız tarafından koordine edilen bu dalış faaliyetleriyle ümit ve temenni ediyorum ki Çanakkale, dünyada en çok tanınan, bilinen bir merkez haline gelmiş olacak. Çanakkale Boğazı’nın altında çok önemli bir zenginliğimiz var. 105 yıl önce ve daha önceki dönemlerde batmış bir sürü gemi, bir sürü zenginlik var. Bu zenginlikler bizi bekliyor. Bu zenginliğe sahip bir şehir olarak biz bunları görmezden gelemezdik ve hemen bununla alakalı çalışmalara başladık. Bu çalışmalarımızı tamamladıktan sonra en çok talep gören ‘Majestic’ isimli batığa ilk dalışı inşallah 27 Mayıs 2020 tarihinde gerçekleştirmek istiyoruz” ifadelerini kullandı.

“Bu Güzel Projenin Bir Parçası Olmak Bize Onur Veriyor”

İmza töreninde konuşan bir diğer isim ise projeyi temsilen Çanakkale’de bulunan TÜBİTAK yetkilisi Haldun Karan’dı. Böylesine önemli bir projenin içinde bulunmaktan dolayı duydukları mutluluğu dile getiren Karan, “Majestic batığının dalış turizmine açılması ve akabinde de 1915 deniz muharebeleri sırasında batırılan diğer gemilerin envanterinin çıkarılmasını kapsayan projenin hem açılışını hem de imzasını bugün gerçekleştirdik. Biz TÜBİTAK olarak Tarihi Alan Başkanımızın heyecanına katılıyoruz. Bu güzel projenin bir parçası olmak bize onur veriyor” dedi.

İmza töreni sonrası protokol heyeti TÜBİTAK Marmara araştırma gemisi ile Çanakkale Boğazı’na açılarak sualtında bulunan batıkların olduğu bölgelerde incelemelerde bulundu.

Artık hepimiz çok iyi biliyoruz ki, günümüzde insanlığı ve dünyayı tehdit eden en büyük tehlike çevre kirliliğidir. Doğanın ve çevrenin kirlenmesi sonucu, yakın bir gelecekte havada, karada, su ve denizlerde yaşayan canlıların gelişmeleri ve yaşamlarını sürdürmeleri tamiri mümkün olmayan bir olumsuzluğu kaçınılmaz kılacaktır. 

Diğerlerini bir yana bırakırsak, günümüzde deniz kirliliği, deniz suyundaki oksijenin azalmasının ve içinde yaşayan canlıların zehirlenmesinin kısa tanımıdır. Bunun sonucu da canlıların ve denizlerin tümden yok olması tehlikesidir. Belirli bir ekonomik sistem içinde bulunan toplumlar, “Daha çok üretelim, daha çok tüketelim, daha çok zengin ve güçlü olalım,” mantığı ve hırsı ile iç suların ve özellikle denizlerin kirlenmesine göz yumdular. İnsanoğlu, kısa vadedeki geçim derdiyle, uzun vadedeki geleceğini, kendi eliyle ve gözünü kırpmadan yok ediyor. Denizlerin kirlenmesi, çok yakınlarında kurulmuş yerleşim merkezlerinden, sanayi tesislerinden, gemilerden ve benzeri etkenlerden ortaya çıkmaktadır. Özellikle gemilerin yaptığı kazalar, bilinçli ya da bilmeyerek yapılan kirletmeler hatta petrol sızıntıları da insan eliyle denizleri kirletmenin belli başlı kaynaklarını oluşturmaktadır. 

TURMEPA (Deniz Temiz Derneği)’nın yaptığı araştırmalar sonucu; 

Kanser ilaçlarının yüzde 65’inin deniz canlılarından ve bitkilerinden yapıldığı, 

Denize her saatte 675 bin kilogram çöp atıldığı, 

Yalnızca ülkemizde, sanayi kuruluşlarının yüzde 98’inde, turizm tesislerinin yüzde 81’inde arıtma tesisi olmadığı, 

Denizlerdeki çöplerin her yıl bir milyondan fazla deniz kuşunu öldürdüğü 

Küresel ısınmanın ana nedeninin deniz kirlenmesi olduğu, 

Ticari olarak avlanan balık türlerinin en az yüzde 

70’inin gereğinden fazla tüketildiği, 

Dünyada her yıl 450 milyar metreküp arıtılmamış ya da kısmen arıtılmış çöpün, endüstriyel ve tarımsal atıkların denize atıldığı tespit edilmiştir. 

Ülkemizin üç tarafının denizlerle çevrili olduğunu düşünürsek, dünyada deniz kirlenmesinden en çok etkilenenlerden biri olduğumuz kaçınılmaz bir gerçektir. Karadeniz’i Akdeniz’e, oradan da Okyanus’a bağlantısıyla, deniz ulaşımı açısından dünyanın en önemli noktalarından birinde bulunuyoruz. Bu da, gerek bizden kaynaklanan gerekse bu yolu kullanan ulaşım araçlarından, ne kadar büyük bir kirlenme tehlikesi daha doğrusu gerçeği ile karşı karşıya olduğumuzu apaçık gösteriyor sanıyorum. Özellikle İstanbul ve Çanakkale Boğazlarını düşündüğümüzde, daha önceleri yaşadıklarımız gibi, meydana gelecek deniz kazaları, daha doğrusu tanker kazaları sonucu yaşayacağımız tehlike ve kirliliğin riskini aklımızdan bir gün olsun çıkarmamamız gerekiyor. 

Pek çok konuda olduğu gibi, ülkemizdeki çarpık kentleşme, sanayileşme, tarımsal faaliyetler ve akarsularımızın hor kullanılması neticesinde, çevresel kirlenmede denizlerimizin başı çektiği de inkâr edilemez bir gerçek olarak önümüzde duruyor. Turizm denildiğinde ilk akla gelen, bizim de içinde olduğumuz Akdeniz kıyılarında kirlenme, endüstriyel gelişme ve nüfus artışının da yüksek oranda olması nedeniyle en üst seviyelere yükselmiş durumdadır. 

Karalardan yapılan kirletme yanında, doğrudan gemilerin sebep olduğu deniz kirlenmelerine çok dikkat etmek zorundayız. Çevre Bakanlığı’nın verilerine göre, ülke yüzölçümünün sadece yüzde 9’unu kaplayan Marmara Bölgesi, nüfusumuzun yaklaşık yüzde 26’sını, sanayimizin de yüzde 60’ını barındırıyor. 60’lı yılların sonlarına doğru hızlı kentleşme ve sanayileşme, aynı hızla Marmara Denizi’nin de kirlenmesi dönemini başlatmıştır. Çok yakın bir geçmişe kadar doya doya denize girdiğimiz Marmara kıyılarında, artık bırakın denize girebilmeyi, yoğun kirliliği nedeniyle çok zengin bilinen balık türlerini büyüteçle arasak bulamaz durumdayız. 

Bugün için tek tesellimiz, “Deniz Temiz- TURMEPA-Derneği”nin varlığı ve çalışmalarıdır. Projeler, Koruma Çalışmaları ve Bilgilendirme Materyalleri adı altında üç ana etkinlik ile varlığını sürdüren dernek, amacını da “Gelecek kuşaklara yaşanabilecek bir çevre bırakabilmek, onlara denizlerin ekonomiye, sağlığa ve refaha katkılarından yararlanabilmelerini sağlamak amacıyla kişisel sağlık, refah ve Türkiye’nin ekonomik geleceği için oluşan önemli riskler hakkında kamusal farkındalığı arttırmak, halkı deniz ve sahil çevresinin süregelen tahribatına karşı, müsamaha göstermemeleri konusunda faaliyete geçmeleri için teşvik etmek,” olarak açıklamıştır. 

TURMEPA ile Yapı ve Kredi Bankası’nın birlikte yürüttüğü “Sınırsız Mavi” projesi kapsamında, 300 bin öğretmene eğitim verilecek, 6 milyon öğrenciye ulaşılacak. Yine aynı dernek, Atık Alım Tekne Projesi, Acil Mavi Hat çalışmaları, Deniz Süpürgesi uygulaması ve okullara, öğrencilere yönelik Alipot Projesi ile yoğun bir etkinlik içerisindedir. 

Deniz Temiz-TURMEPA-Derneği’nin çalışmalarından övgüyle sözetmeyi bir görev sayıyorum. Fakat yalnızca övgü yetmez. Bir TURMEPA da yetmez. Denizleri temiz tutmak, kıyıları korumak için seferberlik ilan etmemiz gerekiyor. Öyle bir seferberlik ki, eğitimle başlayacak ve ibadet eder gibi 24 saat insanlarımıza, temiz denizin vazgeçilmezimiz olduğu anlatılacak. Deniz mahsullerinin insan beslenmesinde ne kadar önemli olduğu ikna edilecek. Temiz denizin turizmin kalbi olduğu ve turizmin de ülkemizin ekonomik kalkınmasında ne kadar önemli olduğu adeta aşılanacak. 

Devlet, bilim kurumlarıyla, eğitim kurumlarıyla, sivil toplum kuruluşlarıyla, basın ve medya ile sıkı işbirliği içerisinde doğa ve denizlerimizin korunması konusunda eğitsel ve uyarıcı görevini yerine getirirken, hukuksal alanda da üstüne düşeni yapmak zorundadır. Gerekli yasaları öncelikle çıkartıp bunları ayırım yapmaksızın uygulamalı, cezai müeyyidelerin caydırıcılığı konusunda ciddi adımlar atmalı ve devlet politikası haline getirmelidir. Son zamanlarda bu konuda yapılan girişimlerin, popülist yaklaşımlarla yarım kalmayacağını umut ediyorum. 

Her konuda olduğu gibi, hayati önem taşıyan “Denizlerimizin korunması” da devamlılığı şart olan tedbir ve eğitimlerle ancak başarıya ulaşabilecektir. İpin ucunu bırakırsak, telafisi mümkün olmayan zararlarla karşı karşıya kalacağımızın, halkımıza çok iyi anlatabilmek önceliklerimizden biri olmalıdır. Bugüne kadar çok hatalar yaptık, bundan sonra hiç olmazsa elimizde kalanı koruyalım